علل شکست استارتاپ ها

در منابع مختلف تعاریف زیادی از استارتاپ ارائه شده است با این حال در شروع بحث لازم است بدانیم

 

استارتاپ چیست؟

 

بطور کلی استارت آپ عبارتست از یک سازمان موقت که محصولات و خدمات جدیدی را در شرایط عدم قطعیت در بازار ارائه می ­کند؛ و هدف کلی آن یافتن و تدوین یک مدل کسب و کار قابل توسعه و تکرارپذیر است.

 

تفاوت کلیدی استارتاپ با کسب و کارهای بزرگ

 

کسب و کارهای بزرگ روندهای آینده را بر اساس تجربیات گذشته پیش ­بینی می ­­کنند و یک رویکرد سنتی نسبت به کسب و کار دارند. اما استارتاپ­ ها در کنار عدم قطعیت، ماهیت آنها مبتکرانه و نوآورانه است و همین نوآورانه بودن آنها باعث می ­شود هیچ تجربه ­ای از گذشته نداشته باشند

 

برخلاف کسب و کارهای بزرگ، استارتاپ ­ها نیازمند یک برنامه متفاوت از رویکردهای سنتی هستند و برای بقا بایستی یک مدل کسب و کار قابل توسعه و تکرارپذیر داشته باشند. مدل کسب و کار به ندرت ثابت می ­شود و دائما در حال تغییر است و به خصوص در مورد استارتاپ­ ها و کسب و کارهای نوپا با آزمون و خطا ساخته می ­شود و استارتاپ­ ها با آزمایش و یادگیری مداوم، مدل کسب و کار خود را تکامل می ­بخشند.

 

اهمیت مدل کسب و کار به اندازه ای است که نداشتن یک مدل کسب و کار مناسب، استارتاپ ­ها را با چالش ­های زیادی و حتی شکست روبرو می ­کند.

 

علاوه بر مدل کسب و کار عوامل دیگری نیز هستند که می توانند موفقیت با شکست یک استارتاپ را رقم بزنند که هدف این مقاله شناخت این عوامل است.

 

شناخت دلایل موفقیت یا شکست استارتاپ­ ها از دو منظر قابل اهمیت است:

 

اول اینکه، افرادی که به فکر راه اندازی کسب و کار هستند، با آگاهی نسبت به عوامل موثر در موفقیت یا شکست راه اندازی کسب و کار می ­توانند چالش ­ها و مشکلات احتمالی خود را ارزیابی کنند.

 

دومین عامل، در ارتباط با سیاستمداران و تصمیم گیرندگان در سطح کلان اقتصادی است که می­ توانند نسبت به رفتار کارآفرینان نوپا و موانع محیطی آگاهی پیدا کنند و این امر را در روند تصمیم گیری و سیاست­ گذاری خود لحاظ کنند.

 

چالش هایی که استارتاپ ها با آن مواجه اند:

 

بیشترین چالشی که استارتاپ ­ها با آن مواجه می­ شوند در پنج زمینه بازار، محصول، رقابت، مشتری و مسائل مالی است.

 

کارآفرین در شروع کسب و کارش ممکن است کالایی را به بازار عرضه کند که هیچ تقاضا و نیازی برای آن وجود نداشته باشد. این عدم اطمینان باعث می­شود سرمایه گذاران و تامین کنندگان از تامین منابع لازم برای راه­اندازی استارتاپ جلوگیری کنند.

 

هین مساله باعث می­ شود که استارتاپ ­ها منابع انسانی، فیزیکی و اقتصادی محدودی داشته باشند. در صورتیکه این منابع اندک، بطور موثر مدیریت نشوند میزان شکست استارتاپ ­ها افزایش پیدا می ­کند.

 

در کنار این عوامل، چالش اصلی در استارتاپ ­ها فقدان یک فرایند ساختاریافته برای درک بازار، شناسایی مشتریان و اعتبار فرضیه ­ها و پیش بینی ­های آنها در مراحل اولیه طراحی است.

 

مراحل توسعه کسب و کار

 

برای درک بهتر دلایل شکست استارتاپ ­ها در ابتدا به مراحل توسعه کسب و کار می­ پردازیم که شامل پنج مرحله است:

 

مرحله اول) ایده ­یابی:

در این مرحله کارآفرین در جستجوی یک ایده مناسب و بررسی آن است. در این مرحله کارآفرین هنوز بطور رسمی کسب و کار خود را شروع نکرده است و ارزیابی دقیق ایده و بررسی استارتاپ ­های مشابه و جایگاه آنها در بازار بسیار با اهمیت است. شتابدهنده ­ها در این مرحله با برنامه ­های آموزشی متناسب، خدمات مشاوره ­ای و کمک ­های مالی کمک شایانی به استارتاپ ­ها می ­کنند.

 

مرحله دوم) سرمایه گذاری اولیه و استارتاپ:

در این مرحله پس از بررسی کامل ایده، مدل کسب و کار تدوین و تیم کارآفرینانه ایجاد می­ شود. این مرحله یک مرحله حیاتی برای آینده کسب و کار محسوب می ­شود. خطا در این مرحله بر آینده کسب و کار تاثیر زیادی دارد. در واقع یکی از دلایل اصلی شکست خوردن کسب و کارها در ۵ سال ابتدایی فعالیت، تصمیمات اشتباهی است که در مرحله استارتاپ اتخاذ می کنند.

این دو مرحله خود متشکل از چهار مرحله است: 1) ابتدا کارآفرین قصد راه اندازی یک استارتاپ را دارد که به اصطلاح به آن قصد کارآفرینانه می ­گویند؛ 2) کارآفرین به دنبال قصد راه اندازی، فرصت­ کارآفرینانه ­ای را تشخیص می ­دهد و یک ایده در ذهن او شکل می ­گیرد؛ 3) منابع لازم برای تبدیل ایده به محصول یا خدمت جمع­ آوری و ساختار استارتاپ ایجاد می ­شود؛ 4) استارتاپ شروع به فعالیت در بازار می ­کند.

عمر استارتاپ معمولا 3 سال است و بعد از آن دیگر یک استارتاپ شناخته نمی­ شود. به عبارت ساده می ­توان رسیدن استارتاپ به سودآوري را پایانی براي شناخته شدن آن به عنوان یک استارتاپ خواند.

کارآفرین برای عبور از هر مرحله با موانع بی ­شماری مواجه خواهد شد. یک مدل کسب و کار منعطف می ­تواند به وی کمک کند تا بتواند از این موانع جان سالم به در ببرند و وارد مرحله رشد شود.

مرحله سوم) رشد:

در این مرحله سودآوری کسب و کار روند صعودی دارد و جایگاه آن تا حدودی در بازار تثبیت شده و به درآمدزایی رسیده است. فعالیت رقبا بایستی بطور دائم رصد و استراتژی مناسب برای مقابله با آن تدوین شود. استخدام منابع انسانی ماهر در این مرحله بسیار با اهمیت است.

مرحله چهارم) تثبیت:

رقابت در این مرحله به بالاترین میزان خود می ­رسد و مشتریان نسبت به کالاها و خدمات کسب و کار بی تفاوت می­ شوند. این مرحله جایی است که بازار اشباع شده و شرکت بایستی برای 3 تا 5 سال آینده خود برنامه ریزی کند و نوآوری برای موفقیت آینده کسب و کار حیاتی است.

مرحله پنجم) نوآوری یا افول:

کسب و کارهایی که به نوآوری توجه نمی ­کنند دچار افول و نابودی می ­شوند؛ در مقابل کسب و کارهایی که از نظر مالی در وضعیت مناسبی قرار دارند تلاش می ­کنند کسب و کار نوآورانه دیگری راه اندازی کنند و یا محصولات و خدمات جدیدی را به سبد کالا و خدمات خود اضافه کنند و از این طریق از رشد خود اطمینان کسب کنند.

دلایل شکست استارتاپ­ها در جهان

 

در هر مرحله از چرخه عمر کسب و کار دلایل فردی، سازمانی و ساختاری متفاوتی می ­تواند مانع از ورود به مراحل بعدی شود و به فعالیت آن خاتمه دهد. بدون توجه به سایر مراحل دلایل اصلی شکست در مرحله استارتاپ در جهان عبارتند از:

 

1-نبود دانش، تجربه، آموزش، قابلیت­ های کارآفرینانه، توانایی ­های مدیریتی و مهارت ­های فنی؛

2- مشکلات مربوط به تیم شامل مشکلات هماهنگی و کمبود شایستگی و صلاحیت افراد تیم؛

3- سرمایه اولیه و منابع مالی ناکافی؛

4- شبکه­ های ارتباطی ضعیف با مشتریان، تامین کنندگان، و شرکای کسب و کار؛

5- موقعیت صنعت مانند ویژگی­ های بازار، کشش پایین رقابت، نبودن نیاز بیرونی برای محصول؛

6-مشروعیت مانند نداشتن اعتبار و مشروعیت اجتماعی.

 

دلایل شکست استارتاپ ­ها در ایران

 

متأسفانه بسیاري از کارآفرینان در ایران با موانع زیادی روبرو هستند که این موانع در صورت مرتفع نشدن منجر به شکست استارتاپ آنها خواهد شد. این قبیل مشکلات باعث شده است که بیشتر کارآفرینان براي راه اندازي کسب و کار خود اقدام نکنند و یا درصورت اقدام در میانه راه متوقف شوند.

 

دلایل زیادی برای شکست استارتاپ های ایرانی وجود دارد که اصلی ترین این دلایل طبق گزارش هاي شاخص جهانی کارآفرینی که در ارتباط با ایران ارائه شده در شکل زیر نشان داده شده است.

 

 

هموار کردن مسیر فعالیت استارتاپ­ ها در وهله اول توجه نهادهای قانونی و دولتی را می طلبد. در ایران ضعف ساختار نهادي براي شکل گیري و متعاقبا سلامت اکوسیستم کارآفرینانه به اندازه ای است که طبق گزارش دیده بان جهانی کارآفرینی (GEM) رتبه ایران از نظر راه اندازي استارتاپ در چهار سال اخیر 48 در بین 50 کشور شده است که عدم یکپارچگی موسسات ارائه دهنده مجوز، تاخیر در روند صدور مجوزها، بوروکراسی، قوانین دست و پا گیر و نبودن سیستم هایی براي حمایت از کسب و کارهاي نوپا چنین رتبه اي را براي ایران رقم زده است. این امر حاکی از نیاز به اصلاح اساسی زیرساخت­ها را نشان می­دهد.

 

از طرفی کسب و کارهای نوپا و استارتاپ ها قبل از شروع کار بایستی به دقت ایده خود را ارزیابی کنند زیرا اکثر استارتاپ هایی که شکست می خورند تحقیقات ابتدایی قوی ندارند و بعضا اصلا نمی دانند که بازار هدف آنها به محصول یا خدمت آنها نیاز دارد یا نه!

 

به عنوان مثال استارتاپ چیتار یکی از استارتاپ هایی است که به دلیل نداشتن آگاهی و شناخت کافی نسبت به بازار هدف خود (نشریات و مجلات داخلی) اقدام به شروع کار و صرف هزینه های بسیار کرد و در کمتر از 9 ماه با شکست مواجه شد.

 

مدیران استارتاپ ها بایستی با استفاده از ابزارهای مناسب برای کنترل و برنامه ریزی و با انجام تحقیقات اولیه در شروع کار هزینه­ های مرتبط با استارتاپ را به حداقل ممکن برسانند تا بتوانند احتمال شکست خود را کاهش دهند.

 

سخن آخر

بهبود فضای کسب و کار برای فعالیت استارتاپ ها عزم همگانی را می طلبد. بطوریکه هم نهادهای دولتی با تسهیل قوانین و بهبود فضای کسب و کار می­توانند بر شروع و ادامه فعالیت استارتاپ ها تاثیر گذار باشند و هم کارآفرینانی که قصد راه اندازی استارتاپ را دارند با دانش و آگاهی و ایجاد یک تیم قوی احتمال موفقیت فعالیت خود را افزایش دهند.

همچنین از نقش شتابدهنده ها در هموار کردن این مسیر نباید غافل شد. شتاب دهنده ها از طریق تعامل با کارآفرینان و سرمایه گذارهاي خطرپذیر در جهت تامین سرمایه و حمایت از فعالیت کارآفرینانه قادر به پر کردن شکاف بین کارآفرینان و سرمایه گذاران خواهند بود. همچنین آنها با وجود برخورداری از سیستم آموزش و مشاوره به کسب و کارهاي نوپا در زمینه موفقیت استارتاپ ها کارساز خواهند بود.

 

 

منابع

کارآفرینی ایران، تحلیل و مقایسه گزارش هاي شاخص جهانی کارآفرینی 2018 -2017.

ظهیرالدینی، مینو؛ حسن زاده، محمد (1399)، ارزیابی وضعیت کارآفرینی ایران بر اساس گزارشات دیده بان جهانی کارآفرینی و موسسه جهانی کارآفرینی و توسعه طی چهار سال اخیر.

 

Bortolini, R. F., Cortimiglia, M. N., Danilevicz, A. D. M. F., & Ghezzi, A. (2018). Lean Startup: a comprehensive historical review.

Buschow, C. (2020). Why do digital native news media fail? An investigation of failure in the early start-up phase.